Με εξέπληξε βαθιά το γεγονός ότι ο Κ. μου έκανε αγωγή για ηθική βλάβη. Δεν είναι σπάνιο, βέβαια, στα ιατρικά χρονικά ο ασθενής να ενάγει τον θεράποντα γιατρό του για σφάλματα και παραλείψεις που περιπλέκουν την κατάσταση της υγείας του. Πόσα ψαλίδια δεν έχουν ξεχαστεί μέσα σε κοιλιές, πόσα φάρμακα δεν έχουν προκαλέσει αναπάντεχες παρενέργειες. Τα ιατρικά σφάλματα έχουν προκαλέσει ακόμα και αδόκητους θανάτους, πυροδοτώντας την γενική θυμηδία του κόσμου, που πολλές φορές αναγκάζεται να στραφεί σε ανατολίτικες θεραπευτικές πρακτικές, ούτως ώστε να μην επαληθευθεί το γνωστό ρητό "η εγχείριση πέτυχε, ο ασθενής απεβίωσε".
Στην περίπτωσή μας όμως δεν υπήρχε καμία τέτοιου είδους επιπλοκή. Τουναντίον είχαμε δουλέψει πολύ παραγωγικά και πολύ αποτελεσματικά με τον Κ. Κατά την διάρκεια της θεραπευτικής διαδικασίας, μάλιστα, είχαμε καταφέρει να συνεργαστούμε τόσο καλά που, τολμώ να πω, αναπτύχθηκαν αρκετά θερμά, φιλικά αισθήματα μεταξύ μας.
Όταν πρωτογνώρισα τον Κ. έμοιαζε να πνίγεται μέσα σε μια θάλασσα ασύνδετων συναισθημάτων. Κατατρυχόταν από κατάθλιψη, παραισθήσεις, σύνδρομο καταδίωξης. Ένας άνθρωπος πραγματικά χαμένος. Από μέσα έβραζε, από έξω ησυχία. Τρομερά ευαίσθητος, με δέρμα άσπρο σαν το γάλα. Άπλωνε διαρκώς αντηλιακή κρέμα στο πρόσωπό του. Συν τοις άλλοις πίστευε ότι έπασχε από βαμπιρισμό και ότι ο ήλιος του προκαλούσε εγκαύματα. Τόσο λυπημένος που θα μπορούσε "να περάσει από μέσα του ένα σμήνος χελιδόνια" - κάπως έτσι δεν το λέει ο ποιητής;-. Στις πρώτες μας συνεδρίες παρέμενε σιωπηλός σαν ερμητικά κλειστό κουτί.Υποψιαζόμουν ότι μέσα σε αυτό το "κουτί" υπήρχαν τριαντάφυλλα, υάκινθοι και γιασεμιά αλλά για πολύ καιρό δεν έβρισκα τρόπο να τα κάνω να ανθίσουν. Το εσωτερικό του ρολόι βρισκόταν σε απόλυτη αποδιοργάνωση και γω έπρεπε να τον βοηθήσω να το κουρδίσει..
Απέφυγα από την αρχή την φαρμακευτική αγωγή. Μια τεχνική που χειρίζομαι σε τέτοιες περιπτώσεις είναι η ακόλουθη. Συνταγογραφώ στο τέλος της συνάντησης μια σειρά ψυχοτρόπων ουσιών και στη συνέχεια σχίζω επιδεικτικά την σελίδα που μόλις υπέγραψα μπροστά στα έκπληκτα μάτια του ασθενούς. Είναι ένας τρόπος να ενισχύσω ή να εγκαθιδρύσω την λεγόμενη θεραπευτική συμμαχία.
Οι μήνες που ακολούθησαν ήταν και για τους δυο μας μια μεγάλη πνευματική περιπέτεια, μια οδοιπορία στο χείλος του γκρεμού, μια αποστολή προς αναζήτηση του ιερού Γκράαλ, που στην προκειμένη περίπτωση αντιπροσώπευε το δισκοπότηρο της ψυχικής ισορροπίας. Δεν ήταν καθόλου εύκολη περίοδος. Ο Κ. όπως συνηθίζουν όλοι οι έξυπνοι άνθρωποι κατά την διάρκεια της ψυχοθεραπείας πρόβαλε πολύ έντονη αντίσταση. Aκόμα και όταν καταφέρναμε μια πρόσκαιρη νίκη εναντίον του ασυνειδήτου του, οι παλινδρομήσεις ήταν πάμπολλες και απογοητευτικές. Πολλές φορές νιώθαμε ότι βαδίζουμε πάνω σε κινούμενη άμμο, ενώ άλλες φορές ότι κάνουμε βήματα στον αέρα.
Μετά από μεγάλη προσπάθεια και με την συνεπικουρία του χρόνου τα συμπτώματα άρχισαν σιγά σιγά να οπισθοχωρούν. Και όταν φτάσαμε στο αγαστό σημείο όπου αρχίζει να θάλλει η ίαση, αποφασίσαμε να διακόψουμε τις συνεδρίες. Ίσως εκεί να έγκειται η ιατρική "αμέλεια". Ίσως ήταν λίγο νωρίς για να τον αφήσω.
Μετά από λίγο καιρό λοιπόν, μου κοινοποιήθηκε η παράλογη αγωγή για ηθική βλάβη, η οποία αναλυόταν διεξοδικά μάλιστα σε τριαντασέλιδο δικόγραφο. Στο μυαλό μου άρχισαν να σφυρίζουν φράσεις όπως: "επαναφορά σε μια αβίωτη πραγματικότητα", "ακούσια και δόλια αποπομπή", "χωρίς όπλα, δίχως εφόδια", "σπαράσσοντας" κτλ. Με κατηγορούσε ότι τον έφερα σε μια κατάσταση συνειδητότητας μη βιώσιμη. Ότι ενώ είχε γλιτώσει από την κατάθλιψη τώρα έπεσε στην απελπισία. Ότι ενώ οι παραισθήσεις υποχώρησαν, βρέθηκε αντιμέτωπος με μια σκληρή και παράλογη πραγματικότητα που δεν μπορούσε να διαχειριστεί. Και ότι ενώ εγκατέλειψε την ακραία ιδέα πως ήταν βαμπίρ, φοβόταν ότι όλοι οι άλλοι γύρω του είναι βρικόλακες και θέλουν να του πιουν το αίμα (σε συμβολικό επίπεδο - όπως, γραπτώς, μου διευκρίνιζε).
Το βασικό του πρόβλημα όμως ήταν ότι δεν μπορούσε πλέον να εκφραστεί καλλιτεχνικά και συγκεκριμένα να γράψει ποίηση. Ήταν ένα χόμπυ στο οποίο επιδιδόταν με περίσσειο πάθος υπό το κράτος της προηγούμενης ψυχολογικής του κατάστασης. Τώρα θεωρούσε τον εαυτό του παροπλισμένο, ανίκανο και απρόθυμο για ποίηση, αν και εγώ ποτέ δεν τον αποθάρρυνα στην εν λόγω δραστηριότητα. Καθώς διάβαζα σταυρωτά την πολυσέλιδη αγωγή κάπου πήρε το μάτι μου και την λέξη "ευνουχισμός".
Αρχικά θεώρησα ότι ο Κ. υποτροπίασε και αντιδρούσε με αυτόν τον ακατανόητο τρόπο επειδή το ασυνείδητο του είχε αναλάβει πάλι τα ηνία (να διευκρινίσω εδώ ότι πολλές φορές έχω την τάση να ταυτίζω το Ασυνείδητο με την Ασθένεια. Είναι μια πρακτική που εκνευρίζει τους συναδέλφους μου και σοκάρει τους ασθενείς μου αλλά με βοηθάει να ξεκαθαρίζω τον στόχο μου). Επικοινώνησα μαζί του (με τον δικηγόρο του) και του ζήτησα να ξαναρχίσουμε την ψυχοθεραπεία. Ο εκπρόσωπος της νομικής επιστήμης απάντησε αρνητικά. Μετά του ζήτησα μια συνάντηση για διακανονισμό. Πάλι έλαβα αρνητική απάντηση.
Στην συνέχεια αναγκάστηκα να προσλάβω και εγώ δικηγόρο, ο οποίος με διαβεβαίωσε ότι η υπόθεση ήταν παιχνιδάκι και θα ότι θα κερδίζαμε σίγουρα. Διαφωνήσαμε βέβαια για το ποια υπερασπιστική γραμμή θα ακολουθούσαμε. Εγώ ήθελα να βασιστούμε σε μια μπεκετική αρχή: (στην ψυχοθεραπεία) η επιτυχία μας έγκειται στο ότι συνήθως αποτυγχάνουμε. Δυστυχώς η βαθύτερη αλήθεια που κρυβόταν στο τσιτάτο δεν μπορούσε να γίνει κατανοητή από τον δικηγόρο μου. Αυτός επέμενε σε ένα δικής του εμπνεύσεως δικονομικό - φιλοσοφικό παράδοξο το οποίο συνοψιζόταν στα εξής: αν ο Κ. δεν είχε θεραπευτεί, δεν θα ήταν ποτέ σε θέση να μας κάνει αγωγή και να ζητάει αποζημίωση - εφόσον ήταν άβουλος και χαμένος στον κόσμο του. Δεν θα ήταν σε θέση να κερδίσει χρήματα από μας, να κάνει καλό στον εαυτό του δηλαδή. Άρα, αν το δικαστήριο τον δικαιώσει και λάβει το χρηματικό ποσό που του επιδικαστεί, αυτομάτως ακυρώνεται ο λόγος που έκανε την αγωγή: δεν ζημιώθηκε από την όλη υπόθεση - ίσα ίσα ωφελήθηκε.
"Για να φτάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα θα πρέπει πρώτα να χάσουμε την υπόθεση" σχολίασα.
"Αυτό προσπαθώ να σας εξηγήσω! Είναι αδύνατον να χάσουμε στο τέλος.""Και τα κουραφέξαλα για την ποίηση και την χαμένη έμπνευση;", "Αυτά δεν θα γινόταν αποδεκτά από κανένα δικαστήριο".
Όπερ και εγένετο. Μόνο που το σεβαστό δικαστήριο παρέκαμψε την δικονομική παγίδα της υπεράσπισης με μια σολωμόντεια λύση. Μου επιδίκασε να ξαναρχίσω συνεδρίες με τον Κ. Αυτή την φορά όμως ο στόχος ήταν να τον επαναφέρω στην προηγούμενη ψυχική του κατάσταση, αυτήν που τόσο όψιμα αντιλήφθηκε ότι προτιμά! Οι απανωτές ενστάσεις μας απερρίφθησαν. Το δικαστήριο αδιαφορούσε αν η απόφαση αντέβαινε στον όρκο του Ιπποκράτη...
Θα έπρεπε λοιπόν να πάρουμε τον επικίνδυνο και κρημνώδη δρόμο του γυρισμού. Επιστροφή στα Τάρταρα της ψυχικής ασθένειας. Αποστολή: να ξαναδεθούν οι (λυμένοι) κόμποι του γόρδιου δεσμού. Ανήκουστα πράγματα. Η ιδέα και μόνο μου προκαλούσε λύσσα. Και πως να κάνω κάτι τέτοιο; Με ποια κατάρτιση; Με ποια ηθική νομιμοποίηση;
Κλονίστηκα με την υπόθεση ότι σε μια μακρινή δυστοπία θα παραλαμβάνουμε φυσιολογικούς ανθρώπους και θα τους μετατρέπουμε σε μη λειτουργικούς. Θα σκάβουμε το χώμα όχι για να φωτίσουμε το υπέδαφος, αλλά για να θαφτούμε ζωντανοί μέσα σε αυτό...
....
Έχουν περάσει δύο χρόνια από την επονείδιστη δικαστική απόφαση. Ο Κ. είναι ακόμα "καλά". Ενώ εγώ βρίσκομαι πίσω από τα κάγγελα του ψυχιατρείου. Οι συνεδρίες μας συνεχίζονται.
Στην περίπτωσή μας όμως δεν υπήρχε καμία τέτοιου είδους επιπλοκή. Τουναντίον είχαμε δουλέψει πολύ παραγωγικά και πολύ αποτελεσματικά με τον Κ. Κατά την διάρκεια της θεραπευτικής διαδικασίας, μάλιστα, είχαμε καταφέρει να συνεργαστούμε τόσο καλά που, τολμώ να πω, αναπτύχθηκαν αρκετά θερμά, φιλικά αισθήματα μεταξύ μας.
Όταν πρωτογνώρισα τον Κ. έμοιαζε να πνίγεται μέσα σε μια θάλασσα ασύνδετων συναισθημάτων. Κατατρυχόταν από κατάθλιψη, παραισθήσεις, σύνδρομο καταδίωξης. Ένας άνθρωπος πραγματικά χαμένος. Από μέσα έβραζε, από έξω ησυχία. Τρομερά ευαίσθητος, με δέρμα άσπρο σαν το γάλα. Άπλωνε διαρκώς αντηλιακή κρέμα στο πρόσωπό του. Συν τοις άλλοις πίστευε ότι έπασχε από βαμπιρισμό και ότι ο ήλιος του προκαλούσε εγκαύματα. Τόσο λυπημένος που θα μπορούσε "να περάσει από μέσα του ένα σμήνος χελιδόνια" - κάπως έτσι δεν το λέει ο ποιητής;-. Στις πρώτες μας συνεδρίες παρέμενε σιωπηλός σαν ερμητικά κλειστό κουτί.Υποψιαζόμουν ότι μέσα σε αυτό το "κουτί" υπήρχαν τριαντάφυλλα, υάκινθοι και γιασεμιά αλλά για πολύ καιρό δεν έβρισκα τρόπο να τα κάνω να ανθίσουν. Το εσωτερικό του ρολόι βρισκόταν σε απόλυτη αποδιοργάνωση και γω έπρεπε να τον βοηθήσω να το κουρδίσει..
Απέφυγα από την αρχή την φαρμακευτική αγωγή. Μια τεχνική που χειρίζομαι σε τέτοιες περιπτώσεις είναι η ακόλουθη. Συνταγογραφώ στο τέλος της συνάντησης μια σειρά ψυχοτρόπων ουσιών και στη συνέχεια σχίζω επιδεικτικά την σελίδα που μόλις υπέγραψα μπροστά στα έκπληκτα μάτια του ασθενούς. Είναι ένας τρόπος να ενισχύσω ή να εγκαθιδρύσω την λεγόμενη θεραπευτική συμμαχία.
Οι μήνες που ακολούθησαν ήταν και για τους δυο μας μια μεγάλη πνευματική περιπέτεια, μια οδοιπορία στο χείλος του γκρεμού, μια αποστολή προς αναζήτηση του ιερού Γκράαλ, που στην προκειμένη περίπτωση αντιπροσώπευε το δισκοπότηρο της ψυχικής ισορροπίας. Δεν ήταν καθόλου εύκολη περίοδος. Ο Κ. όπως συνηθίζουν όλοι οι έξυπνοι άνθρωποι κατά την διάρκεια της ψυχοθεραπείας πρόβαλε πολύ έντονη αντίσταση. Aκόμα και όταν καταφέρναμε μια πρόσκαιρη νίκη εναντίον του ασυνειδήτου του, οι παλινδρομήσεις ήταν πάμπολλες και απογοητευτικές. Πολλές φορές νιώθαμε ότι βαδίζουμε πάνω σε κινούμενη άμμο, ενώ άλλες φορές ότι κάνουμε βήματα στον αέρα.
Μετά από μεγάλη προσπάθεια και με την συνεπικουρία του χρόνου τα συμπτώματα άρχισαν σιγά σιγά να οπισθοχωρούν. Και όταν φτάσαμε στο αγαστό σημείο όπου αρχίζει να θάλλει η ίαση, αποφασίσαμε να διακόψουμε τις συνεδρίες. Ίσως εκεί να έγκειται η ιατρική "αμέλεια". Ίσως ήταν λίγο νωρίς για να τον αφήσω.
Μετά από λίγο καιρό λοιπόν, μου κοινοποιήθηκε η παράλογη αγωγή για ηθική βλάβη, η οποία αναλυόταν διεξοδικά μάλιστα σε τριαντασέλιδο δικόγραφο. Στο μυαλό μου άρχισαν να σφυρίζουν φράσεις όπως: "επαναφορά σε μια αβίωτη πραγματικότητα", "ακούσια και δόλια αποπομπή", "χωρίς όπλα, δίχως εφόδια", "σπαράσσοντας" κτλ. Με κατηγορούσε ότι τον έφερα σε μια κατάσταση συνειδητότητας μη βιώσιμη. Ότι ενώ είχε γλιτώσει από την κατάθλιψη τώρα έπεσε στην απελπισία. Ότι ενώ οι παραισθήσεις υποχώρησαν, βρέθηκε αντιμέτωπος με μια σκληρή και παράλογη πραγματικότητα που δεν μπορούσε να διαχειριστεί. Και ότι ενώ εγκατέλειψε την ακραία ιδέα πως ήταν βαμπίρ, φοβόταν ότι όλοι οι άλλοι γύρω του είναι βρικόλακες και θέλουν να του πιουν το αίμα (σε συμβολικό επίπεδο - όπως, γραπτώς, μου διευκρίνιζε).
Το βασικό του πρόβλημα όμως ήταν ότι δεν μπορούσε πλέον να εκφραστεί καλλιτεχνικά και συγκεκριμένα να γράψει ποίηση. Ήταν ένα χόμπυ στο οποίο επιδιδόταν με περίσσειο πάθος υπό το κράτος της προηγούμενης ψυχολογικής του κατάστασης. Τώρα θεωρούσε τον εαυτό του παροπλισμένο, ανίκανο και απρόθυμο για ποίηση, αν και εγώ ποτέ δεν τον αποθάρρυνα στην εν λόγω δραστηριότητα. Καθώς διάβαζα σταυρωτά την πολυσέλιδη αγωγή κάπου πήρε το μάτι μου και την λέξη "ευνουχισμός".
Αρχικά θεώρησα ότι ο Κ. υποτροπίασε και αντιδρούσε με αυτόν τον ακατανόητο τρόπο επειδή το ασυνείδητο του είχε αναλάβει πάλι τα ηνία (να διευκρινίσω εδώ ότι πολλές φορές έχω την τάση να ταυτίζω το Ασυνείδητο με την Ασθένεια. Είναι μια πρακτική που εκνευρίζει τους συναδέλφους μου και σοκάρει τους ασθενείς μου αλλά με βοηθάει να ξεκαθαρίζω τον στόχο μου). Επικοινώνησα μαζί του (με τον δικηγόρο του) και του ζήτησα να ξαναρχίσουμε την ψυχοθεραπεία. Ο εκπρόσωπος της νομικής επιστήμης απάντησε αρνητικά. Μετά του ζήτησα μια συνάντηση για διακανονισμό. Πάλι έλαβα αρνητική απάντηση.
Στην συνέχεια αναγκάστηκα να προσλάβω και εγώ δικηγόρο, ο οποίος με διαβεβαίωσε ότι η υπόθεση ήταν παιχνιδάκι και θα ότι θα κερδίζαμε σίγουρα. Διαφωνήσαμε βέβαια για το ποια υπερασπιστική γραμμή θα ακολουθούσαμε. Εγώ ήθελα να βασιστούμε σε μια μπεκετική αρχή: (στην ψυχοθεραπεία) η επιτυχία μας έγκειται στο ότι συνήθως αποτυγχάνουμε. Δυστυχώς η βαθύτερη αλήθεια που κρυβόταν στο τσιτάτο δεν μπορούσε να γίνει κατανοητή από τον δικηγόρο μου. Αυτός επέμενε σε ένα δικής του εμπνεύσεως δικονομικό - φιλοσοφικό παράδοξο το οποίο συνοψιζόταν στα εξής: αν ο Κ. δεν είχε θεραπευτεί, δεν θα ήταν ποτέ σε θέση να μας κάνει αγωγή και να ζητάει αποζημίωση - εφόσον ήταν άβουλος και χαμένος στον κόσμο του. Δεν θα ήταν σε θέση να κερδίσει χρήματα από μας, να κάνει καλό στον εαυτό του δηλαδή. Άρα, αν το δικαστήριο τον δικαιώσει και λάβει το χρηματικό ποσό που του επιδικαστεί, αυτομάτως ακυρώνεται ο λόγος που έκανε την αγωγή: δεν ζημιώθηκε από την όλη υπόθεση - ίσα ίσα ωφελήθηκε.
"Για να φτάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα θα πρέπει πρώτα να χάσουμε την υπόθεση" σχολίασα.
"Αυτό προσπαθώ να σας εξηγήσω! Είναι αδύνατον να χάσουμε στο τέλος.""Και τα κουραφέξαλα για την ποίηση και την χαμένη έμπνευση;", "Αυτά δεν θα γινόταν αποδεκτά από κανένα δικαστήριο".
Όπερ και εγένετο. Μόνο που το σεβαστό δικαστήριο παρέκαμψε την δικονομική παγίδα της υπεράσπισης με μια σολωμόντεια λύση. Μου επιδίκασε να ξαναρχίσω συνεδρίες με τον Κ. Αυτή την φορά όμως ο στόχος ήταν να τον επαναφέρω στην προηγούμενη ψυχική του κατάσταση, αυτήν που τόσο όψιμα αντιλήφθηκε ότι προτιμά! Οι απανωτές ενστάσεις μας απερρίφθησαν. Το δικαστήριο αδιαφορούσε αν η απόφαση αντέβαινε στον όρκο του Ιπποκράτη...
Θα έπρεπε λοιπόν να πάρουμε τον επικίνδυνο και κρημνώδη δρόμο του γυρισμού. Επιστροφή στα Τάρταρα της ψυχικής ασθένειας. Αποστολή: να ξαναδεθούν οι (λυμένοι) κόμποι του γόρδιου δεσμού. Ανήκουστα πράγματα. Η ιδέα και μόνο μου προκαλούσε λύσσα. Και πως να κάνω κάτι τέτοιο; Με ποια κατάρτιση; Με ποια ηθική νομιμοποίηση;
Κλονίστηκα με την υπόθεση ότι σε μια μακρινή δυστοπία θα παραλαμβάνουμε φυσιολογικούς ανθρώπους και θα τους μετατρέπουμε σε μη λειτουργικούς. Θα σκάβουμε το χώμα όχι για να φωτίσουμε το υπέδαφος, αλλά για να θαφτούμε ζωντανοί μέσα σε αυτό...
....
Έχουν περάσει δύο χρόνια από την επονείδιστη δικαστική απόφαση. Ο Κ. είναι ακόμα "καλά". Ενώ εγώ βρίσκομαι πίσω από τα κάγγελα του ψυχιατρείου. Οι συνεδρίες μας συνεχίζονται.
